بسیاری از مدیران و صاحبان کسب و کارها با معضل رفتارهای پرخاشگرانه و عصبی و عدم تمرکز کاکنان خود مواجهند و زمانی که علت این موضوع را از کارکنان خود جویا می شوند آنها درگیر بودن با “استرس” را عامل رفتار و تنش های خود معرفی می کنند. اما به راستی مفهوم دقیق، علل و راههای مقابله با استرس در محیط کار چیست؟
در این نوشتار سعی می شود به موارد بالا به شکلی اجمالی پرداخته شود و در ابتدا لازم است که به مفهوم استرس پرداخته شود. صاحبنظران گوناگون توصیفاتی متفاوتی از مفهوم واژه استرس ارائه داده اند که شاید یکی از جامع ترین و رسا ترین آنها این تعریف باشد:
استرس، شرایط یا احساسی است که در آن، فرد از لحاظ ادراکی بر این باور است که خواسته ها و انتظاراتی که از وی وجود دارد فراتر از منابع و امکانات او است.
اما منبع استرس کجاست؟
علل به وجود آورنده استرس را می توان در سه گروه طبقه بندی کرد:
۱- عوامل محیطی؛ به عنوان مثال زمانی که وضع اقتصادی جامعه چندان مناسب نباشد امکان بروز ترس و اضطراب از دست دادن کار در افراد شاغل افزایش می یابد.
۲- عوامل سازمانی؛ عواملی چون فشار کار و اضراب انجام به موقع وظایف تعیین شده به کارمند، همکار بودن با افرادی که از نظر شخصیتی و رفتاری تظابق و سازگاری با فرد ندارند و کارکردن زیر نظر رئیسی که قدرت درک کارکنانش را ندارد و وجود ابهام در مسئولیت ها و وظایف کاری افراد در شکل گیری استرس شغلی کارکنان تاثیرگذارند.
۳- عوامل فردی؛ بعضی افراد در موقعیت های سخت و شرایط تنش زا بیشتر دچار استرس شده و سریع تر از رفتار و کنش های منطقی و طبیعی فاصله می گیرند. از جمله عللی که می توان برای این موضوع برشمرد تفسیر و ادراک منفی آنان نسبت به وقایع پیش آمده در محیط کار می باشد. به عنوان مثال یک فرد می تواند نسبت به موضوع بازخرید به عنوان پایان کار و آغاز بحران در زندگی اش بنگرد در حالی که کارمندی دیگر این اتفاق را چالشی لذت بخش برای تجربه های شغلی جدیدتر از جمله فعالیت در مشاغل آزاد می داند(البته عوالی مثل سن و تجربه کاری در شکل مواجهه افراد با وقایع و فشارهای کاری موثر است بدین معنی که هر چقدر افراد با تجربه تر هستند در برابر عوامل استرس زای محیط کار مقاومت بیشتری از خود بروز می دهند)
پیامدهای استرس
استرس در اشکال گوناگون بر افراد تاثیر می گذارد. طیف وسیعی از بیماری ها روحی و جسمی چون برخلقی و پرخاشگری یا فشار خون بالا از نتایج مخرب استرس می باشند همچنین بر اساس مطالعات انجام شده وظایف استرس زای شغلی می تواند زمینه ساز ابتلا به بیماری های تنفسی و تضعیف سیستم ایمنی بدن کارکنان شود. از سویی دیگر استرس عامل مشکلات روانشناختی متعددی در افراد می شود که از جمله آنها می توان به شکل گیری نارضایتی شغلی یا احساس بی تفاوتی نسبت به وظایف شغلی اشاره کرد. تاثیر استرس را در بعد رفتاری کارکنان نیز می توان مشاهده کرد. به عنوان مثال افرادی که تحت فشار عوامل استرس زای شغلشان هستند ممکن است نسبت به حضور به موقع در کار بی رغبت شده و غیبت های ناموجه زیادی داشته باشند. استرس همچنین می تواند عامل ایجاد اختلال در خواب یا عادات تغذیه ای آنها شده یا حتی باعث گرایش آنها به استفاده از دخانیت شود.
توصیه به مدیران: استرس را در محیط کار مدیریت کنید!
چنانچه گفته شد، استرس با بسترسازی ابتلای کارکنان به مشکلات گوناگون جسمی، روحی و رفتاری باعث تحلیل توانایی ها و روحیه آنها برای فعالیت کارآمد و اثربخش برای سازمان ها می شود بنابراین مدیران باید دوراندیشی نموده و برای جلوگیری از هدررفت سرمایه انسانی خود به ریشه یابی علل درگیر بودن کارکنانشان با استرس پرداخته و با اقداماتی از جمله گسترش ارتباطات مستقیم با افراد و اطلاع یافتن و رسیدگی به مشکلات مرتبط با شغل آنها، فراهم نمودن امکان فعالیت های ورزشی و تفریحی، ارائه هدایا یا مرخصی های مناسبتی و آموزش مهارت های روانشناختی برای مقابله و مدیریت استرس به کارکنان، آنها را در برابر ابتلا و آسیب های ناشی از استرس مقاوم و ایمن کنند و البته این فعالیت ها رو به عنوان نوعی اقدام پیشگیرانه در مقابل بی انگیزگی و کاهش کیفیت عملکرد منابع انسانی شان در نظر داشته باشند چرا که جبران منابع انسانی از دست رفته بسیار زمان برتر و پرهزینه تر از حفظ کارکنان فعلی برای سازمان ها می باشد.
علی صیامی
مشاور و مدرس مهارت های مدیریت کسب و کار